Bir toplumsal hareket olarak değerlendirilebilecek
olan kadın hareketi, bir çok toplumsal
hareket gibi, 1960’lardan sonra söyleminde,
taleplerinde, hak arama mücadelesinde farklı
bir yapı içerisine girmiştir. 1960’ların sonlarından
itibaren yeni toplumsal hareketler alternatif
bir politik kültürün geliştirilmesine katkı sağlamanın yanı sıra özgürlük, insan hakları kavramları
üzerinde de yeniden düşünülmesini
sağlamış, demokrasinin çoğunluktan daha çok
çoğulculuktan yana olması gerektiği noktasındaki
talepleri artırmış, sivil toplum anlayışının
önemini daha fazla vurgulamıştır. Yeni politika anlayışı farklı kimliklerin varlıklarını
koruyabilmeleri, politik ve kamusal alanın
aktörleri olarak kabul edilmeleri şeklinde
bir içerik de kazanmıştır. Yeni politika anlayışı
yeni politik aktörleri gündeme getirmiş, örgütlü
binlerce dernek, girişim ve kuruluşu temsil
eden, ekonomik ve sosyal haklarla, çevreyle,
cinsiyetler arası ilişkilerle ilgili talepleri ve
eleştirileri ifade eden bir ses yükselmeye başlamıştır.
Bu seslerin yükselmesinde ve bir güç olarak
ortaya çıkmalarında yeni medyanın da önemli
bir rolü olmuştur. Toplumsal cinsiyet, cinsellik,
ırk etrafında dönen bir dizi mücadele de yeni
iletişim teknolojileri dolayımıyla yürütülmüştür.
1990’lardan sonra kadınlar düşüncelerini geniş
kitlelere ulaştırabilmek, sorun ve mücadelelerini
anlatabilmek için elektronik alanlar, web
siteleri, tartışma grupları, mail listeleri oluşturmuşlardır. Her ne kadar iletişim teknolojileri alanı hegemonik
örüntüler ve toplumsal cinsiyet ideolojisi
ile biçimlenmiş olsa da kadınlar için özgürleşme ve kendini ger çekleştirme olanaklarına da sahip olduğu gözardı edilmemelidir. Bu alan da diğer alanlar
gibi bir mücadele alanıdır ve bilişim teknolojilerinin
kadınlar yararına ve kadınlar için kullanılma
olanaklarına sahip olması kadın hareketi
açısından yeni medyanın özellikle internetin
önemini bir kez daha artırmaktadır. Özellikle
masaüstü yayıncılık, elektronik yayıncılık, e-posta ile haberleşme, internet üzerinden küresel
ve yerel bilgi bankalarına ulaşma, haber ve
sohbet gruplarına, forumlara katılma, internet
üzerinde (sanal) eğitim vb. olanaklar hem kadınların
hem de kadın sivil toplum örgütlerinin
etkinliklerini desteklemekte, yaygınlaştırmaktadır.
Daha da önemlisi kadınların kendi sözlerinin
dolaşıma girmesine olanak tanımaktadır.
Kadın örgütleri, bilişim teknolojileri aracılığıyla
kolay ve hızlı eriştikleri bilgiyi daha kolay
yöneterek lobicilik faaliyetlerini güçlendirebilmektedirler.
Bu çalışmada Türkiye’de kadın örgütlerinin
interneti alternatif bir medya olarak nasıl kullandıkları
üzerine odaklanılmıştır. Bu amaçla
kadın hareketi noktasında verdikleri mücadele
ile ön plana çıkan “Uçan Süpürge”nin
internet sitesi incelenmiştir. Çalışmada öncelikle
bir toplumsal hareket olarak “kadın hareketi”
üzerine değerlendirme yapılmış, kadın
hareketi üzerinde kadın örgütlerinin rolü ve
kadın örgütleri açısından internetin alternatif
bir medya olarak nasıl bir güç olduğu teorik
düzlemde tartışılmıştır. Çalışmada belirtilen
kadın örgütlerinin internet siteleri ise; kadın
sorunlarına yaklaşım biçimleri, ne tür konuları
kadın sorunları ile ilişkilendirdikleri, kadınlar
adına yaptıkları çalışmalar çerçevesinde analiz
edilmiş ve kadın örgütlerinin internet sitelerini
alternatif bir medya olarak ne derece kullanabildikleri
belirlenmek istenmiştir.
BİR TOPLUMSAL HAREKET OLARAK KADIN HAREKETİ
Feminizm güçlü muhalefetler karşısında siyasal
haklarını kabul ettirebilmek için her defasında
yeni hamlelere girişmek zorunda kalmış bir toplumsal harekettir. Feminist
eleştirinin temel temalarından biri ve egemen
anlayışı değiştirme çabası, kadınlığa ve
erkekliğe, kadınlara ve erkeklere, kadına ve
erkeğe dair sınıflandırmaların yapılanması ve
sınırları üzerine odaklanmıştır. Bu sınıflandırmalar,
kamusal ve özel kavramlarının inşası ile
bağlantılı kılınmıştır. Feminist tarihçiler açısından kamusal/özel ayrımı 1960’larda yeniden
ortaya çıkmış ve böylesi ikili ayrımlar, çeşitliliğe,
çoğulluğa ve sınırların bulanıklaşmasına
önem veren güçlü feminist çözümlemelerin eleştirisine uğramıştır. Feminist hareketin tarih boyunca benimsediği
örgütlenme ve katılım biçimleri incelendiğinde
kadınların bilinç yaratma kümeleri ya
da günlük yaşamlarında yoğun tartışmalar
yapan küçük kümeler oluşturma eğilimi gösterdikleri
böylece özel ile kamu alanları ve
kişisel ve siyasal egemenlik arasında yakın
ilişki oluşturma doğrultusuna yöneldikleri
görülmektedir. Örgütsel açıdan bakıldığında
kadınlar için kendilerini kişisel ve iç-öznel
olarak açıklayabilecekleri bir siyasal eylem
alanı yaratmak zorunlu hale gelmiştir.
KADIN HAKLARI MÜCADELESİNDE ALTERNATİF MEDYANIN KULLANIMI
1970’lerin sonundan itibaren kapitalist demokrasilerin
yeni liberal yayıncı oluşumlar ile kar-
şılaşmaları ve enformasyon akışının ulusal
sınırları aşan kârlılığı ulus-aşırı sermaye hareketlerinin
gücünün bu alanda varlığını göstermesine
yol açmıştır. Bu süreçte kitap, gazete,
dergi, radyo hatta televizyonun geleneksel kitle
iletişim araçları olarak nitelenmesine neden
olacak şekilde yeni iletişim araç ve ortamları belirmiştir. 1970’li yılların aynı zamanda Avrupa’da,
Latin Amerika ülkelerinde, ABD,
Avustralya ve Kanada gibi çok sayıda göçmen
nüfus ile yerli halklardan oluşan çok etnili
ülkelerde çeşitli din/mezhep gruplarının, etnik/yerli
toplulukların, savaş karşıtlarının,
feministlerin, çevrecilerin alternatif medya
örgütleri için altın yılları olduğu görülmektedir. 1990’ların başlarından itibaren söyleyecek sözü
olanların kendilerini ifade edebilmeleri açısından
daha önce olmayan göreli olarak da ucuz
bir imkan olan “internet” alternatif kullanımların
hizmetine sunulmuş ve alternatif medyanın en önemli araçlarından
biri olarak yerini almıştır. Yeni iletişim
teknolojilerinin alternatif/radikal medyaların
yaratılmasında kullanımı ile birlikte, yerel
hareketler küresel bir ağ üzerinde uluslararası
dayanışmayı örgütlemiştir. İnternet şimdiye
dek geliştirilen tüm medyaları içeren en güçlü
iletişim aygıtı haline gelmiştir. İnternet de
giderek ticarileşmesine rağmen, muhalifler için
etkili bir biçimde kullanabilecekleri ve fazla
maliyetli olmayan bir iletişimsel alan olarak
hizmet etmektedir.
Bugün artık politika büyük oranda görselişitsel
medya ve internet gibi yeni iletişim
teknolojileri kanalıyla müzakere edilmektedir.
Muhalif grup ve hareketler egemen politik
güçlere karşı sahici bir alternatif geliştirmeyi
hedeflemişlerse, kitle tabanlarını genişletmek
ve fikir ve mücadelelerini nüfusun daha geniş
kesimlerine yaymak durumundadırlar. Muhalif
aktivist ve entelektüeller politik hayatta belli
bir rol oynamak istiyorlarsa yeni teknolojiden
yararlanma stratejileri geliştirmek ve müdahale
olanaklarını artırmak için elektronik iletişimin
gerçekleriyle uzlaşmak zorundadırlar. Bugün internet sınırları, hiyerarşileri
ve hegemonik iktidar odaklarını aşan
yapısıyla interaktiflik özelliğiyle sivil topluma
yeni bir iletişim biçimi sunmaktadır. İnternet
aracılığıyla insanlar birbirlerini görmeden eyleme
geçme kararı alabilmekte birbirlerini
görmeden konuşabilmektedir. Tek tuşla aynı
anda binlerce kişiye elektronik posta aracılığıyla
ulaşabilme sivil toplum aktivistleri açısından
yeni bir kamusallığın habercisi olmuştur.
Bu kamusallığın bir yansıması da kadın aktivistlerin
kadın hareketi için verdikleri mücadele
de karşılığını bulmaktadır. Alternatif medyayı
kadınların kullanımına ilişkin dünyadan
örnekler verilecek olursa; Hindistan’da Kali for
Woman örgütü Asya’nın en önde gelen yayınevlerinden birine sahiptir. 1984’de Asya’da
Kadın ve Medya kitabıyla başlangıç yapan
yayınevinin kitapları çeşitli dillere çevrilerek
uluslararası düzeyde satılmaktadır. Yine Hindistan’daki bir diğer kadın örgütü, Jagori, kadın
hareketine mesajlar taşımak için farklı araçları
kullanarak broşürler, posterler ve kasetler
üretmektedir. FIRE (Feminist Uluslararası
Radyo Denemesi) Kosta Rika’da internet üzerinden
İspanyolca ve İngilizce yayın yapan ilk
feminist radyo istasyonudur. Şili’de Fempress
adlı örgüt medya ve internet için feminist makaleler
ve radyo programları hazırlamaktadır.
Suriye Kadın Birliği, Arap Kadının Dergisi’nin
yanı sıra Sinema Klubü’nün çalışmalarını desteklemektedir.
Filistin’de Filistinli Kadınlar
Birliği diğer örgütlerle etkileşim içinde Filistin
toplumundaki kadının önyargılı rollerle temsil
edilmesini ortadan kaldırmayı amaçlayan televizyon
ve radyo programları yapmaktadır. Kadına yönelik şiddete karşı 1998 yılından bu
yana Kadın Sığınakları ve Danışma/Dayanışma
Merkezleri Kurultayı adıyla düzenlenen etkinliğin
örgütleyicisi olan bir grup kadın tarafından
2000 yılında kurulan Kadın Kurultayı egrubu’nun
e-posta ağ ise
hem bilgi alışverişi hem gündem oluşturma
hem de sorunlara çözümler bulmak için müzakere
alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.
UÇAN SÜPÜRGE WEB SİTESİNE YÖNELİK İNCELEME
Araştırmanın Metodolojisi
Çalışmada kadın
örgütlerinin internet sitelerinde kadın sorunlarına
yaklaşım biçimleri, ne tür konuları kadın
sorunları ile ilişkilendirdikleri, kadınlar adına
yaptıkları çalışmalar belirlenmek istenmiştir. Bu kadın örgütünün
internet sitelesinin seçilmesinin sebepleri; örgütün hem ulusal hem de
uluslararası düzlemde çalışmalarını sürdürmesi,
sadece bir kadın örgütü olmayıp kadınlar
arasındaki iletişimi sağlamada önemli bir iletişim merkezi gibi hareket etmesi, projeler
ortaya koyması ve bu projeleri sonuçlandırması,
kadın sorununu toplumsal bir sorun
olarak algılaması, pek çok kadın örgütünün
çalışmalarını desteklemesi, kadın sorunlarına
ilişkin kamuoyu oluşturma sürecinin önemli bir
parça olması, egemen medyada da farkındalık
yaratabilecek kadar bir etkiye sahip
olması şeklinde sıralanabilir. Çalışmada niceliksel
ve niteliksel içerik çözümlemesi ile araştırma sorularına cevap bulunmaya çalışılmıştır.
Çalışma betimleyici bir çalışmadır. İçerik çözümlemesinin nicel değerlere dayandırılmayan
veya istatiksel veriler içermeyen biçimi olarak
kabul edilen nitel çözümleme çıkarımlar yapmak
amacıyla sayısal veya nicel olmayan içerik
göstergeleri üzerine odaklanmaktadır. Nicel
içerik çözümlemesi ise, mesajların içeriğindeki
açık, görünür özelliklerin ortaya çıkma sıklığı-
nın belirlenmesi üzerine odaklanmaktadır.
Uçan Süpürge İnternet Sitesi
Uçan Süpürge, kadın kuruluşları ve kadın
hareketine duyarlı kişiler arasında iletişim,
işbirliği ve dayanışmayı artırmak, onların deneyimlerini
genç kuşaklara aktarmak, ulusal ve
uluslararası bir iletişim ağı oluşturmak amacıyla
1996 yılında kurulmuş bir kadın örgütüdür.
Uçan Süpürge temel amacını; kadın örgütleri
arasındaki iletişim, eşgüdüm ve işbirliğinin
gelişmesi için çalışarak kadın örgütlerinin
kadınların güçlenmesi yönünde daha verimli
olabilmelerini sağlamak olarak belirlemiştir.
Bu temel amaçla birlikte, toplumda kadın konusunda
duyarlılık yaratmayı ve bilinci artırma;
kadınların güçlenmesini etkileyecek kampanyalar
ve etkinlikler organize etmenin hedeflendiği
belirtilmektedir. İletişimin etkileşimi beraberinde
getirdiği bilinciyle yola çıkan Uçan
Süpürge kendisini en geniş anlamıyla bir “iletişim merkezi” olarak konumlandırmaktadır.
Uçan Süpürge’nin, ilk yıllarından bu yana
bölge toplantıları düzenleyerek birçok kadın
kuruluşunu bir araya getirmesi, bu kuruluşlar
arasındaki iletişimin ve üretimin artmasını
sağlamıştır. Bu toplantıların amacı; kadın kuruluşlarının
bir araya gelerek güçlenmesi, kadın hareketi içinde birbirine kenetlenmesi ve bu
birlikteliği kalıcı işlere dönüştürmesi için bir
ortam yaratılmasıdır.
Sitenin Genel Görünümü
Uçan Süpürge’nin web sitesi ana sayfa üzerinden
değerlendirildiğinde on dokuz ana linkten
oluştuğu görülmektedir. Bu linklerin başlıkları;
Hakkımızda, Projeler, Festival, Flying Broom,
Künye, Arşiv, Adalet Kazanı, Siyaset, Demir
Leblebi, İnsan Hakları, Eğitim, Çalışma Yaşamı,
Sivil Toplum, Yaşam, Kültür ve Sanat,
Medya, Muhabirler Ağı, Yayınlarımız, Kadın
Örgütleri Rehberi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu ana linklerin dışında ana sayfada; gerçekleştirilen
projelerden bazılarının ön plana çıkarılarak
sayfaya tekrar taşındığı, ana linkler
içerisinde yer alan bir takım konuların dikkat
çekmesi için kısa kısa bilgiler verilerek ana
sayfada yer aldıkları görülmektedir. Uçan
Süpürge’nin web sitesinde de arama motoru
bulunmaktadır. Web sitesinin Türkçe dışında
bir başka dilde hazırlanan web sayfası bulunmamaktadır. Uçan Süpürge’nin
statik içeriğinin dışında dinamik içeriği değerlendirildiğinde
sitenin sık sık güncellendiği
dikkat çekmekte ve bu durumun hem bir web
sitesinin taşıması gereken özellikler açısından
hem de sitenin takipçileri açısından artı bir
özellik olduğunun söylenmesi gerekir.
Ele Alınan Konular
Sitede yer alan 428 haber ve yorum değerlendirildiğinde
üzerinde en fazla durulan konunun
kadın istihdamı sorunu olduğu görülmektedir.
Ekonomik anlamda elde edilecek kazanımlar
ve kadın girişimcilere destek verilmesinin
önemi sık sık vurgulanmaktadır. Kadına uygulanan
şiddet en önemli sorunlardan biridir ve
bu konu Uçan Süpürge’nin de gündeminden
hiç düşmemiştir. Cinsel taciz ve tecavüz konuları
da kadın hakları noktasında verilen mücadelenin
en önemli boyutlarından birini oluş-
turmaktadır. Uçan Süpürge konuyu gerek hukuksal
boyutlarıyla gerekse toplumsal boyutlarıyla
tartışarak ilgili kurumları da bu konu da
harekete geçirmeye çalışmaktadır ki üzerinde
en fazla durduğu konulardan birinin kadın
örgütlerinin yasama sürecine katılımlarının
güçlendirilmesi yönündeki talepleri olması
bunu desteklemektedir.
Kullanıcı Etkileşimi
Uçan Süpürge'nin yeni medyanın çoğu olanaklarından
yararlandığı görülmektedir. Uçan Süpürge,
elektronik posta, sosyal paylaşım sitelerinden
Facebook ve Twitter’ın, bir fotoğraf paylaşım
sitesi olan Flickr ve vimeo isimli video paylaşım sitesinin sunduğu olanaklardan yararlanmaktadır.
Bunların dışında 2002’de kullanıma
açılan web sitesi kadınların ve kadın kuruluşlarının
buluşma noktası olmuştur denilebilir.
Türkiye’deki kadın kuruluşlarının kuruluş
amaçlarının, etkinlik alanlarının ve iletişim
bilgilerinin yer aldığı bir veri tabanı oluşturulmuştur.
Bu veri tabanının oluşturulmasındaki
amaç; kadın örgütlerinin birbirini tanıması ve
yaptıkları çalışmaların paylaşılarak görünür
kılınmasıdır. Veri Tabanı projesi, kadınların ve
örgütlerin birbirinden haberdar olmasını sağ-
larken, aynı zamanda, aralarındaki iletişim ve
işbirliğini de güçlendirme misyonu taşımaktadır.
